سپاه در کدام «فهرست تروریستی» ایالات متحده قرار خواهد گرفت؟!

روز شنبه، روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال گزارش داد، دولت آمریکا در حال فراهم کردن مقدماتی است تا به زودی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را سازمانی تروریستی اعلام کند. این نخستین باری خواهد بود که آمریکا نیروهای مسلح یک حکومت خارجی را گروه تروریستی می‌خواند.

به گزارش «تابناک»؛ در چهارچوب این طرح ایالات متحده آمریکا، نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را ـ که طبق قانون اساسی یکی از ارکان نظامی و دفاعی کشور است ـ در لیست گروه‌های تروریستی دولت آمریکا وارد خواهد کرد.

بحث تروریستی خواندن سپاه توسط ایالات متحده آمریکا، نخستین بار در شهریور ۱۳۹۶ مطرح شد که در آن مقطع زمانی با تصویب قانون ضد ایران، روسیه و کره شمالی موسوم به کاتسا، مسکوت گذاشته شد.

در همین راستا، باید توجه داشت که دولت ترامپ چندین لیست و فرمان اجرایی برای هدف قرار دادن سپاه در اختیار دارد که هر یک می تواند معانی و پیامدهای متفاوتی به همراه داشته باشد.

اوفک

OFAC یا دفتر کنترل دارایی‌های خارجی در وزارت خزانه داری آمریکا، مدیریت و اجرای تحریم‌های اقتصادی و تجاری را بر عهده دارد. این تحریم‌ها بر اساس سیاست خارجی و اهداف امنیت ملی آمریکا علیه کشورهای خارجی هدف قرار گرفته و براساس آن رژیم‌ها، تروریست‌ها، سوداگران بین‌المللی مواد مخدر، کسانی که درگیر فعالیت‌های مرتبط با تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی هستند و دیگر تهدیدات مربوط به امنیت ملی، سیاست خارجی یا اقتصاد آمریکا را شامل می شود. [ Office of Foreign Assets Control].

در همین راستا، ذکر این مهم لازم است که تمامیت سپاه در ارتباط با فرمان‌های اجرایی ١٣٣٨٢ در مورد برنامه موشکی و هسته‌ای در ٢٠٠٧ و ١٣٥٥٣ و ١٣٦٠٦ هر دو در مورد حقوق ‌بشر در ٢٠١١ و ٢٠١٢ در لیست SDN اوفک قرار داده شده بود. لیست SDN در برگیرنده‌ی افراد و شرکت‌هایی است که دارایی‌هایشان بلوکه شده و معامله با آنها برای آمریکایی‌ها ممنوع است.

علاوه بر این، سه فرمان اجرایی، قانون CISADA مورخ جولاي ٢٠١٠ نیز ضمن طرح پاره‌ای دعاوی واهی علیه سپاه، «طیف کاملی از تحریم‌های قابل اعمال علیه سپاه» را مقرر کرد که براساس «مقررات تحریم مالی ایران» (IFSR) به اجرا گذاشته شده و براساس آن اشخاص حقیقی و حقوقی آمریکایی و غیرآمریکایی از کار مستقیم و غیرمستقیم با سپاه منع شدند.

با این حال، بیانیه سال 2017 اوفک را باید منشأ تغییر اندکی به ‌شمار آورد و آن اینکه سپاه برای نخستین‌ بار تحت فرمان اجرایی ١٣٢٢٤ که مربوط به فعالیت‌های تروریستی است، قرار گرفت. دلیل این اتفاق عمدتا قانون کاتسا مورخ‌ آگوست ٢٠١٧ است که ضمن طرح ادعاهای واهی همیشگی در ربط‌ دادن سپاه و مرتبطینش به تروریسم، خواستار تعیین سپاه به‌عنوان یکی از مصادیق فرمان اجرایی ١٣٢٢٤ در نود روز شده بود.

دو نکته مهم پیرامون گنجاندن سپاه در فهرست تروریستی اوفک در سال ۲۰۱۷ به شرح زیر است؛

۱- برچسب تروریستی به هوا فضا و نیروی هوایی سپاه الصاق شد، ولی اسامی فرماندهان این دو ارگان بر چسب تروریستی نخورد.

۲- برچسب تروریستی به نیروی دریایی و زمینی سپاه الصاق نشد.

بنابراين، با توجه به اینکه تقریبا هیچ تحریم اقتصادی وجود ندارد که قبلا علیه سپاه اعمال نشده باشد، هرگونه تحریم جدید علیه سپاه می تواند یک اقدام نمادین برای افزایش فشار بر ایران باشد.

حال پرسش مهم این است که چه تحولی در رابطه با رویکرد آمریکا به سپاه می تواند مهم باشد؟ قرار گرفتن سپاه در کدام لیست می تواند منشأ این تحول باشد؟

برای پاسخ به این پرسش، باید به لیست سیاه ارتش آمریکا اشاره کرد.

لیست سیاه ارتش امریکا چیست؟

قرار گرفتن در لیست سیاه وزارت دفاع آمریکا به این معناست که گروهی از نظر ارتش آمریکا به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده و همان برخوردی با آن می‌شود که با گروه های دیگر تروریستی می‌شود.

این لیست شامل دو فهرست مختلف است. فهرست اول شامل نهادهای تروریستی خارجی (FTO) است. معنای قرار گرفتن در این فهرست، رویارویی نظامی و دفاعی با نیروهای آمریکایی است. سازمان منافقین قبلا در این فهرست قرار داشت، اما حالا نام این گروه حذف شده است.

آمریکا از سال ۱۹۹۷ تا کنون نام بسیاری از گروه ها را در این فهرست قرار داده است. گروه جماعت النصرت الاسلام و المسلمین، آخرین گروهی است که نامش در این فهرست ثبت شده است. داعش، جندالله، حماس، القاعده و... در این فهرست هستند.

لیست دوم شامل اشخاص یا نهادهای معرفی شده با نام تروریست جهانی (SDGT) است. این فهرست نسبت به فهرست فوق یک درجه از اهمیت کمتری برخوردار است (از نظر میزان خطر برای آمریکا). این لیست از سال ۲۰۰۱ بر اساس فرمان اجرایی جورج بوش شکل گرفت.

گروه های اسلامی لیبی، برخی گروه های مبارز کلمبیا و ارتش سرخ ژاپن در این فهرست قرار گرفته اند.

وال استریت ژورنال مدعی است، ترامپ می‌خواهد سپاه را در این لیست قرار دهد. پیش از این سپاه قدس در این لیست قرار گرفته بود.

با این حال، آنچه در این حوزه مهم و محتمل است، امکان فهرست‌ کردن سپاه پاسداران در زمره «سازمان‌های تروریستی خارجی» (FTO) است. این موضوع گهگاه در ده تا پانزده سال گذشته به همین شکل در رسانه‌های آمریکایی مطرح شده و سپس مسکوت مانده است.

عناصر ضدایرانی مانند لابی اسرائیل و... در این رابطه همیشه فعال بوده‌اند، سناتور کروز طرحی را در این رابطه در ٢٠١٥ و ژانویه ٢٠١٧ به سنا داد که مسکوت ماند و در آخرین نوبت، از مصمم ‌بودن ترامپ در این رابطه و حتی تهیه ‌شدن پیش‌نویس فرمان اجرایی مربوطه سخن رفت و حتی محل و تاریخی نیز برای اعلام آن مشخص شد. اما این‌ بار نیز مانند دفعات پیشین، «مخالفت جدی» وزارت خارجه و وزارت دفاع که نگران عواقب آن برای نیروهای خود در منطقه و مبارزه علیه داعش به ‌ویژه در عراق بودند، باعث منتفی‌ شدن چنین اقدامی شد.

لیست FTO تحت دو «قانون مهاجرت و ملیت» ١٩٦٥ همچنین «قانون ضدتروریستی و مجازات مرگ مؤثر» ١٩٩٦ ایجاد شده و مطابق آن وزارت خارجه آمریکا اختیار تعیین مصادیق و اعمال تحریم‌هایی را براساس «مقررات تحریم سازمان‌های تروریستی خارجی» و «مقررات تحریم تروریسم جهانی» یافته است.

در مقررات مربوطه، از ممنوعیت ارائه «کمک‌های عینی» به سازمان‌های مندرج در لیست FTO و «تعقیب کیفری متخلفین» نیز سخن رفته است. به این معنا که متخلفین نه‌تنها در معرض تحریم‌های معمول مانند منع ‌شدن از کسب و کار در بازار آمریکا و منع دسترسی به نظام پولی آمریکا و... قرار می‌گیرند، بلکه به ‌عنوان «متخلف جنایی» مشمول پیگرد کیفری ملی و فراملی، با مجازات بیست سال زندان و جریمه‌های بسیار سنگین نیز می‌شوند.

به‌علاوه، ابهام‌هایی نیز در تعبیر «کمک‌های عینی» وجود دارد که می‌تواند موجب تفسیرهای کش‌دار و در نتیجه افزایش مشکل شود. مثلا خیلی مشخص نیست که اشخاص حقیقی و حقوقی تنها ملزم به عدم ارائه هرگونه «کمک عینی» به سازمان‌های روی لیست FTO هستند یا این ممنوعیت شامل مرتبطین با آنها نیز می‌شود. این ابهام به‌ویژه با توجه به شرکت‌های اقتصادی سپاه و کار شرکت‌های خارجی با شرکت‌های ایرانی مطرح است. در مجموع، فهرست‌شدن سپاه در لیست FTO می‌توانست عواقبی جدی برای امنیت منطقه و روابط دیپلماتیک و لغو تحریم‌های هسته‌ای تحت برجام در پی داشته باشد.

علاوه بر آنچه در قوانین آمریکا علیه سپاه و مرتبطین با آن ذکر شده، ابهام‌هایی نیز وجود دارد که مشکل‌افزاست. تاکنون اوفک شماری از شرکت‌های ایرانی را به‌عنوان مرتبطین با سپاه تعیین و فهرست کرده‌؛ اما مدعی است که تعیین مصادیق جدید ادامه دارد و شرکت‌های بین‌المللی را دعوت می‌کند که «حداکثر دقت لازم» را برای اجتناب از کار با شرکت‌هایی که سهامشان در حد ٥٠ درصد یا بیشتر تحت کنترل سپاه است، اعمال کنند؛ اعم از اینکه این شرکت‌ها فهرست باشند یا خیر.

به‌ علاوه، تلاش می‌شود با هدف ایجاد بی‌ثباتی هرچه بیشتر، این تصور ایجاد شود که همواره امکان اقدام جدیدی از سوی کنگره وجود دارد. طرح دائم احتمال قرار دادن سپاه روی لیست FTO و طرح مستمر ایده‌هایی از سوي جریان‌های ضدایرانی مثل منع کار با سپاه در توافقات تجاری آمریکا با دیگر کشورها، تعیین شمار بیشتری به‌عنوان مرتبط سپاه، ملزم‌ کردن اوفک به کاهش سقف ٥٠ درصد، انتشار لیستی از شرکت‌ها که سهم سپاه در آنها به ٥٠ درصد نرسیده، تشویق شرکت‌های بین‌المللی به مطالبه تأییدیه‌ای مبنی بر عدم مشارکت سپاه و... از این قبیل ایده‌هاست.

با این حال، باید منتظر ماند و دید، آیا خبر وال استریت ژورنال در مورد اینکه قرار است دولت آمریکا سپاه را یک سازمان تروریستی معرفی کند صحت دارد یا خیر!؟