بازخوانی اندیشه‌های حقیقی، گزینه پیشنهادی وزیر نیرو در خصوص بحران آب در ایران

پس از هفته ها کش و قوس، رئیس جمهور وزیر پیشنهادی خود را برای سکانداری وزارت نیرو به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد و بر همه حدس و گمان هایی که در رابطه با شخصیت مورد نظر پیش آمده بود، پایان داد. روحانی فردی را برای این سمت مناسب دید که از تجربه بالایی در زمینه مهندسی و مدیریت منابع آب برخوردار است. در ادامه به اندیشه های حقیقی این وزیر پیشنهادی در حوزه آب اشاره می شود.

به گزارش «تابناک»؛ در دورانی که همگان بر بحران آب و تنش های پیش آمده از این مسأله اتفاق نظر دارند، وزارتخانه عریض و طویلی چون وزارت نیرو نیز به شدت متأثر از این مسأله است و سکان‌دار آن باید در این زمینه حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد؛ واقعیت انکارناشدنی که رئیس جمهور نیز آن را درک و به همین دلیل، فردی مثل رضا اردکانیان را برای تصدی این سمت به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد.

هفته آینده، رضا اردکانیان، گزینه پیشنهادی وزارت نیرو، که دارای دکترای مدیریت منابع آب از دانشگاه مک مستر کاناداست و در سال های گذشته، سمت های اجرایی و علمی متعددی را در حوزه های ملی و بین المللی با محوریت آب تجربه کرده است ـ در برابر نمایندگان مجلس شانش خود را بری وزیر شدن امتحان خواهد کرد.

در روزهای پیش روی، منطقی ترین کار این است که اردکانیان در حوزه های مختلف و به ویژه مسأله آب، مباحثی را مورد توجه و تأکید قرار دهد که نه تنها مورد تأیید نمایندگان مردم در مجلس است، بلکه علایق و دغدغه های مردم و رسانه ها را نیز شامل شود؛ موضوعی که گزینه قبلی پیشنهادی یعنی حبیب الله بیطرف آن را نادیده گرفت و از حضور در کابینه دوازدهم بازماند.

بنابراین، چه بسا ملاک قرار دادن مواضع اخیر گزینه پیشنهادی وزارت نیرو برای قضاوت در مورد توانمندی های وی، شیوه مناسب و کارآمدی به نظر نرسد و رسیدن به یک قضاوت بهتر، نیازمند کنکاش در مواضع و دیدگاه های وی باشد؛ مقدمه‌ای برای بررسی اندیشه‌های وزیر پیشنهادی نیرو در حوزه آب در خلال مقالات ارائه شده توسط وی در سال های گذشته.

اردکانیان در سال 2005 و در یک کارگاه آموزشی که با عنوان «حفاظت از آب، استفاده مجدد و بازیافت» در آکادمی ملی علوم شهر  واشنگتن دی سی آمریکا برگزار شد، مقاله ای تحت عنوان «بررسی مدیریت منابع آب در ایران» ارائه کرد، موارد مهمی را از منابع و مسائل آب ایران مورد اشاره قرار داد که می تواند بیانگر و آشکار کننده مواضع حقیقی او در این حوزه باشد، چرا که در آن زمان و با تغییراتی که در ساختار دولت ایران پیش آمد، او شانسی برای حضور مجدد در دولت و ارتقا در ساختار اداری و رسیدن به جایگاه وزارت نداشت.

دوازده سال پیش اردکانیان در مقاله مذکور نوشت: هم اکنون ایران تحت تأثیر مدیریت های گذشته منابع آب، به شدت دچار پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی است و شش برابر شدن جمعیت کشور در دوران معاصر در کنار افزایش زاد و ولد و کاهش مرگ و میر که موضوع پناهندگان افغانستانی را نیز باید به آن اضافه کرد، مصرف آب را در کشور در سه سطح صنعت، کشاورزی و شرب افزایش داده است.

وی با تأکید بر محدودیت های موجود در رابطه با منابع آب، ضرورت حفاظت از این منابع در کنار محیط زیست را مورد اشاره قرار داد و اضافه کرد: بعد از انقلاب اسلامی، نقش برنامه ریزی و بودجه و دولت در مدیریت منابع آب و سرمایه گذاری ها برای توسعه منابع آب افزایش یافت. تا سال 2005 بالغ بر 58 سد مخزنی بزرگ در کشور احداث شده و الگوی بهره برداری از منابع آب کشور از مدل سنتی قنات به برداشت از آب های زیرزمینی و حفر چاه های عمیق تغییر کرده است؛ شرایطی که بهره وری را تا سه برابر افزایش داده است.

معاون اسبق وزیر نیرو با اشاره به نقش تکنولوژی در بالا رفتن مصرف آب و تأکید بر این نکته که از دهه 1960 میلادی به بعد در ایران مدیریت منابع آب با ساخت و سازهایی مثل سد گره خورده است، نوشت: فاصله مراکز آب رسانی از محل مصرف افزایش یافته و نقش آفرینی و سرمایه گذاری های دولت، امکان جابجایی منابع آب را فراهم کرده است.

اردکانیان اضافه کرد: در شرایطی که منبع اصلی آب ایران، بارش های آسمانی و آب های سطحی است، به دلیل مدیریت ضعیف و شرایط اقلیمی نامناسب، چیزی حدود 72 درصد این منابع تبخیر و از دسترس خارج می شود.

وی بیشترین میزان مصرف آب را متعلق به بخش کشاورزی دانست و ادامه داد: 50 درصد منابع آبی که در بخش کشاورزی مصرف می شود، از زیر زمین و مابقی از سطح زمین تأمین می شود.

او در سال 2005 و در مقاله خود تأیید کرد که در کشور ایران دولت به صورت جدی وارد مسأله ساخت و ساز در حوزه آب شده است و با حمایت از بخش خصوصی در این رابطه تولید انرژی و مهار سیلاب ها و تأمین آب مورد نیاز صنایع را مورد توجه قرار داده است.

در مقاله مذکور و در بخش های مختلف آن، اردکانیان به نگاه اقتصادی خود به آب اشاره دارد و معتقد است، باید مدیریت پیشرفته و سودمند بر منابع آب ایران حاکم شود و در همین راستا تقویت روابط بین المللی و منطقه ای امری الزامی است.

وی با اشاره به اینکه کمتر از 8 درصد منابع آب ایران متأثر از آب های برون مرزی است، ضمن ابراز خرسندی از این موضوع، تأکید دارد، این مسأله بر خلاف بسیاری از کشورها ـ که امکان مدیریت مستقل منابع آب خود را ندارند ـ برای ایران یک فرصت عالی در راستای مدیریت مستقل منابع آبی است.

اردکانیان در بخش مهمی از نوشته خود، عدم تناسب جمعیت ایران با پراکندگی منابع آب را مورد اشاره قرار داد و با این استدلال، ضرورت اجرای طرح های کلان انتقال آب حوضه به حوضه و درون حوضه ای را الزامی دانست؛ مسأله ای که وی معتقد است در کنار مدیریت و کنترل سیلاب ها با ساخت سد ادامه یابد.

وی که اکنون در آستانه وزارت قرار گرفته و مهیای معرفی دیدگاه های خود، به ویژه در خصوص چالش بزرگ آب در کشور در نشست ویژه مجلس شورای اسلامی می‌شود، در مقاله دوازده سال پیش خود، ایران را کشوری توصیف می‌کند که دارای دوره های خشکسالی فراوان است و مدیریت های غلط آبی می تواند مشکلات و پیامدهای اجتماعی نامطلوبی برای آن به همراه داشته باشد.

او در بخش دیگری از مقاله‌اش، نتیجه ارزیابی‌هایش در خصوص مسأله آب در ایران را به پیش بینی وضعیت مصرف آب در کشورمان در سال 2021 گره زده و این گونه نتیجه می‌گیرد که به مرور از مصرف آب در بخش های بهره برداری، آب زیرزمینی و کشاورزی کاهش یافته و در بخش های آب سطحی، مصارف شهری و صنعتی، شاهد افزایش مصرف آب در ایران باشیم.

در ادامه به مهم ترین شاخص هایی که در مقاله وضعیت موجود آنها در سال 2000 و پیش بینی آنها برای سال 2021 انجام شده، مورد اشاره قرار می گیرد.

عضو هیأت تحریریه یکی از معتبرترین نشریات برق‌آبی در جهان، در بخش پایانی نوشته خود مسائلی مثل تلاش برای سامان بخشی فاضلاب های شهری و صنعتی، ایجاد مؤسسات هماهنگ آبی، تمرکززدایی از کلانشهرها، ارتقای آگاهی اجتماعی از بحران آب، بهره گیری از نهادهای اجتماعی در راستای مدیریت منابع آب، تلاش برای کاهش هدررفت آب، کنترل آب های مرزی و افزایش همکاری های منطقه ای را لازمه مدیریت بهینه منابع آب عنوان کرد.