فضای کسب و کار و بهبود آن، از جمله موضوعاتی است که در دهه های اخیر بسیار مورد توجه کارشناسان قرار گرفته و بسیاری از آن ها بر این باورند که راه رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری از بهبود فضای کسب و کار می گذرد. آخرین گزارش پایش محیط کسب و کار، نشان می دهد که فضای کسب و کار ایران در بهار 97 نسبت به فصل قبل سخت تر شده است.
به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ توجه به محیط کسب و کار و رابطه آن با توسعه اقتصادی از اوایل دهه 1980 میلادی و در پی مطالعات هرناندو دسوتو که حاصل آن دو کتاب «راز سرمایه» و «راه دیگر» بود، فزونی یافت. وی به همراه یک تیم تحقیقاتی بالغ بر 100 کارشناس حقوق، مدیریت و اقتصاد به این نتیجه رسید که موانع سخت و دست و پاگیر اداری در کشورهای مختلف باعث می شود تا بخش خصوصی به سمت اقتصاد غیررسمی و خارج از قانون میل کند که توان تولیدی و بهره وری کمتری نسبت به اقتصاد رسمی داشته و در نتیجه توسعه اقتصادی کشورها را با تنگنا رو به رو می کند. در پی این تحقیقات بود که کشورها به محیط کسب و کار و آثار آن بر اقتصاد توجه بیشتری نمودند و سعی کردند به نوعی این محیط را فصلی پایش کرده و تغییرات آن را رصد کنند.
از سال 1389 مرکز پژوهش های مجلس برای رصد محیط کسب و کار ایران گزارش هایی را فصلی منتشر کرد. هم اکنون حدود هفت فصل است که بار تهیه و انتشار گزارش پایش محیط کسب و کار ایران بر دوش اتاق بازرگانی ایران و مرکز آمار ایران قرار گرفته است.
به تازگی گزارش پایش محیط کسب و کار ایران در بهار 97 منتشر شده است. این گزارش از طریق نتایج پرسشنامه های پر شده توسط فعالان اقتصادی تهیه می شود. عدد به دست آمده برای محیط کسب و کار ایران بین صفر به عنوان بهترین ارزیابی و ده به عنوان بدترین ارزیابی است. هر چه عدد به صفر نزدیکتر، محیط کسب و کار دارای موانع کمتر و سهل تر است و هر چه عدد به ده نزدیکتر باشد، محیط کسب و کار دارای موانع بیشتر و سخت تر است.
نمودار زیر روند محیط کسب و کار در هفت فصل اخیر را نشان می دهد. همان گونه که ملاحظه می شود در بهار 97، عدد محیط کسب و کار 6.15 است. این عدد بالاترین نمره در هفت فصل اخیر است و نسبت به فصل گذشته 0.35 افزایش یافته است. یعنی محیط کسب و کار ایران در بهار 97 نسبت به هفت فصل گذشته از دید فعالان اقتصادی سخت تر و دارای موانع بیشتری بوده است.
نتایج این گزارش نشان می دهد، در بهار 97 و در بین 31 استان کشور، محیط کسب و کار استان های گیلان، فارس و زنجان با کسب نمره 5.65، 5.71 و 5.75 سهل ترین محیط و محیط کسب و کار استان های خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان و خوزستان به ترتیب با کسب نمره 6.68، 6.6 و 6.56 دارای سخت ترین محیط کسب و کار بوده اند.
همچنین محیط کسب و کار 28 استان کشور در بهار 97 نسبت به زمستان 96 سخت تر و محیط کسب و کار دو استان (فارس و آذربایجان شرقی) سهل تر شده است. همچنین محیط کسب و کار استان اصفهان از دیدگاه فعالان اقتصادی آن استان نسبت به فصل گذشته تغییری نکرده است.
اینکه نمره محیط کسب و کار ایران افزایش یافته و محیط کسب و کار 28 استان در بهار 97 نسبت به زمستان 96 بدتر شده است، می تواند خود هشداری برای مسئولین باشد، چون با سخت تر شدن فضای کسب و کار، اولاً احتمال آنکه کسب و کارهای کوچک از گردونه رقابت خارج شوند، بیشتر می شود و این باعث کاهش میزان اشتغال خواهد شد، زیرا این کسب و کارها طبق آمار بیشترین اشتغال را ایجاد کرده اند و دوم آنکه بخش اقتصاد غیررسمی رشد خواهد کرد که خود دارای معایب فراوانی از جمله کاهش درآمد مالیاتی دولت است.