فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
نزاع در ارث
سؤال: ملكى دو قسمت آن در بالاى جاده و قسمت ديگر آن در زير جاده واقع است. در مورخ 8 / 10 / 74 اين زمين ها بين وراث طبق نوشته اى تقسيم شده است. دو نفر از وراث از كيفيت زمينها با اطلاع بوده و وارث ديگر بى اطلاع وبى سواد بوده است زمينى كه در زير جاده و متعلق به شخص بيسواد است داراى عيوب زيادى است خواهشمند است جهت حل اختلاف بين سه فرد مسلمان نظر خود را بيان فرمائيد.
جواب: در فرض سؤال وارثى كه مغبون شده حق فسخ تقسيم را دارد و در نزاع موضوعى مرافعه شرعيّه لازم است.
سؤال: ملكى بعد از فوت پدر حدود 40 سال است كه در دست ماست ولى هنوز هم تقسيم نشده است حالا وارثين سه برادر از ما ادعاى زمين و سود حاصله از آن را مى كنند. حق ارث و طلب سود حاصله را دارند يا نه؟
جواب: در مورد سوال با فرض اينكه زمين موروثى بين ورثه تقسيم نشده يعنى همه وارثين حق خود را از آن نبرده اند بايد سهم آنها با اجرة المثل اجاره سهمشان را متصرف بپردازد مگر اينكه سائر ورثه عين يا منافع آن را به ورثه اى كه متصرفند واگذار كرده باشند و اگر نزاع موضوعى در بين باشد مرافعه شرعيّه لازم است.
سؤال: در مسئله ارث بعضى موارد اتفاق افتاده زمين مزروعى نزد اولاد برادر مانده مثلاً 30 سال، برادر و خواهر مرحوم شده اولاد خواهر ادعاى حق مادر را ميكند آيا اولاد برادر بايد اثبات هبه يا رضايت خواهر نمايد يا ذواليد مقدم است و اولاد خواهر بايد ثابت كند كه امانت مانده (واقع قضيه هم معلوم نيست كه خواهر راضى شده يا نه)؟
جواب: در مورد سؤال اگر ذواليد قبول دارد كه ملك قبلاً متعلّق به ديگرى بوده است بايد بطريق شرعى اثبات كند كه ملك به هبه و غيره به او منتقل شده و مجرّد ذواليد بودن در اين فرض اثر ندارد اجمالاً فرض سؤال نزاع موضوعى است و محتاج به مرافعه شرعيه است.
سؤال: محترماً بعرض عالى ميرسانم شخصى فوت شده و در بين ورثه هم صغير هست و طلبكار هم دارد با چه شرايطى طلب ثابت مى شود و ورثه ملزم به دادن دين از اموال مرحوم شده اگر چك يا سفته ارائه بدهند و يا بگويند در دفتر مرحوم هم نوشته شده است آيا با اينها در طلب ثابت مى شود و واجب مى شود به ورثه دين مورّث را از مالش بدهند؟
جواب: دعواى دين بر ميّت با اقامه بيّنه و قسم مدّعى، ثابت مى شود و به مجرّد چك و سفته در صورتيكه حتى با ضمّ قرائن ديگر موجب علم نشود حكم بثبوت آن نمى شود و بر ورثه نيز با عدم علم به اشتغال ذمه ميّت تكليفى نيست بلى اگر ورثه قطع باشتغال ذمّه ميت و شك در اداء دين داشته باشند بعيد نيست كه استصحاب اشتغال ذمّه جارى بشود. والله العالم.
سؤال: الف : زن وشوهرى مدّت 52 سال زندگى مشترك داشته اند و صاحب اولاد نشده اند زوج فوت نموده و حال زوجه ادّعا دارد كه در زمان حيات از ايشان مطالبه اجاره زمين مزروعى شخصى خود را نموده و شوهر نپرداخته، آيا مى تواند از ورثه مطالبه نمايد؟
ب : زوجه فوق بعد از سه سال شوهر دارى بخاطر بچّه دار نشدن سه جريب زمينِ خود به شوهر صلح نموده است آيا بعد از فوتِ ايشان شرعاً اين زمين به زوجه عودت داده مى شود يا خير؟ در صورتيكه زمينِ مذكور به زوجه تعلق بگيرد اجاره بها دارد يا خير؟
ج : آيا طلب زوجه قبل از تقسيم به ورثه برداشته شود يا بعد از تقسيم به ورثه؟
جواب: الف : فرض سؤال از مصاديق ادّعاى بر ميّت است كه نياز به بيّنه وقسم مدّعى در نزد حاكم شرع جامع الشرائط دارد. والله العالم.
ب : با فرض تحقق صلح صحيح شرعى ملك مذكور از ما ترك زوج محسوب مى شود. والله العالم.
ج : كلّيه ديون ميّت كه از جمله آن طلب زوجه است، قبل از تقسيم تركه بايد ادا شود.
سؤال: شخصى سفارش مى دهد كه وسيله اى را براى او خريدارى نمايند تا پس از تحويل گرفتن پول آن را بدهد. وسيله خريدارى مى شود و به وى تحويل مى گردد ولى آن فرد وجه آنرا نمى دهد و خريدار نيز كه فرزند وى بوده مطالبه نمى كند و پس از مدتى سفارش دهنده فوت مى كند و از وسيله خريدارى شده نيز استفاده نمى نمايد آيا وسيله خريدارى شده متعلق به ورثه است يا متعلق به فرزندى كه خريده و پول آنرا نگرفته.
جواب: در فرض سؤال، چنانچه همه ورثه قبول دارند كه پول وسيله خريدارى شده پرداخت نشده بايد پول آنرا از تركه ميّت بپردازند و وسيله متعلّق بهمه ورثه است و در نزاع موضوعى مرافعه شرعيه لازم است.
سؤال: اعيانى خانه مسكونى كه ملك زيد بوده پس از فوت او به فرزندان صغير و كبيرش رسيده و يكى از آنها اقدام به تهديد بنا كرده است، آيا ديگران سهمى در اين خانه جديد دارند؟
جواب: در مورد سؤال چنانچه وارثى كه خانه را تجديد بنا كرده با اجازه ورثه از مال خودش براى شخص خودش بنا كرده ورّاث ديگر از آن سهمى ندارند و در نزاع موضوعى مرافعه شرعيه لازم است توضيح آنكه در اجازه نسبت به سهم صغير امر باقيم شرعى او است كه طبق مصلحت او عمل نمايد.
سؤال: هنگام تقسيم تركه پدر سهم دختران را ندادند و آنها سكوت نموده پس از گذشت چند سال مدعى شده اند آيا سكوت آنها دليل بر رضايتشان نبوده است؟
جواب: در مورد سؤال مجرد خاموشى دختران هنگام تقسيم تركه پدر، دليل اعراض از سهم خود و يا تمليك آنها سهم خود را به برادران نيست. والله العالم
سؤال: چنانچه افرادى از ورثه ماترك متوفى را از قبيل اثاث البيت و آب و زمين و اشجار پنهان و آشكار بنفع خود تصرف نموده و حق ساير ورثه ضعيف را نداده اند، تصرف در اموال آنها شرعاً چه صورتى دارد؟
جواب: بطور كلى تصرف هر يك از ورثه در ماترك متوفى بدون رضايت وارثى كه حقّش پرداخت نشده حرام است. والله العالم
